Εισαγωγή
Το μεγαλύτερο τμήμα της Ροδόπης βρίσκεται εδαφικά στη Βουλγαρία. Ολόκληρη η κοιλάδα του Νέστου, η κεντρική Ροδόπη, η κοιλάδα του Κομψάτου και τα στενά του Νέστου αποτελούν προστατευόμενες περιοχές για τα πουλιά. Η διάσχιση παρελάμβανε 4 γεφύρια, 16 χωριά και οικισμούς 15 κορυφές. Τα μονοπάτια της διάσχισης δημιουργήθηκαν από την ανάγκη εμπορικής επικοινωνίας των απομακρυσμένων κοινοτήτων με την πόλη της Ξάνθης αλλά και μεταξύ τους. Στο παρελθόν είχα επισκεφθεί τη διαδρομή με ορειβατικούς συλλόγους αλλά και μεμονωμένα με το αυτοκίνητο. Δεν είχα όμως ολοκληρωμένη εικόνα της περιοχής. Τα δύο τελευταία χρόνια είχα την ευκαιρία να πραγματοποιήσω τη διάσχιση δύο φορές για να ολοκληρώσω τα κομμάτια του παζλ και να γράψω το παρακάτω οδοιπορικό.
Ο καιρός.
Η θερμοκρασίες που επικρατούσαν είχαν αρκετές εναλλαγές. Όπως είναι γνωστό, ο καιρός το καλοκαίρι στην Ελλάδα είναι πολύ ζεστός. Σε συνθήκες καύσωνα όμως στα χαμηλότερα τμήματα της διάσχισης η θερμοκρασία είναι ανυπόφορη για ορεινή πεζοπορία. Αντίθετα, στα υψηλότερα τμήματα της διάσχισης η θερμοκρασία είναι κάπως υποφερτή γιατί έχει ένα ελαφρύ αεράκι. Λόγω καύσωνα π.χ. αποφύγαμε να ανεβούμε στο Αχλάτ Τσάλ διότι οι συνέπειες μπορεί να ήταν οδυνηρές. Σε κάθε νέα μέρα της διάσχισης χρειάζεται καινούργιο μπλουζάκι γιατί αυτά των προηγουμένων ημερών στάζουν ιδρώτα. Παραπέρα, Και στις δύο διασχίσεις έτυχε να βρέξει καταρρακτωδώς αλλά σταθήκαμε τυχεροί. Και τις δύο φορές βρεθήκαμε κάτω από υπόστεγα και αποφύγαμε τα χειροτέρα. Καθώς αρκετοί συνορειβάτες δεν ήταν/είναι έμπειροι σε πολυήμερες διασχίσεις αδυνατώ να φανταστώ τι θα μπορούσε να συμβεί σε ξαφνικές νεροποντές η καταιγίδες. Τα τελευταία 18 χρόνια (2001-2019) 32 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους και 35 έχουν τραυματιστεί στην Ελλάδα από πτώσεις κεραυνών. Η μεγαλύτερη συχνότητα πτώσης κεραυνών παρατηρείται στις οροσειρές Πίνδου και Ροδόπης, με πολλές ορεινές περιοχές να δέχονται κεραυνούς πάνω από 20 μέρες τον χρόνο. (Το Έθνος 12.7.2019).
Οι διοργανωτές
Γνώρισα τον Βασίλη Γεωργιάδη πριν από δέκα περίπου χρόνια κατά τη διάρκεια μιας εξόρμησης του ΣΕΟ Θεσσαλονίκης στην περιοχή της ορεινής Ξάνθης. Τότε πληροφορήθηκα ότι ο συγκεκριμένος ορειβάτης προσπαθούσε να συνενώσει όλα τα κομμάτια του ορειβατικού παζλ και να διοργανώσει μία διάσχιση της ορεινής Ξάνθης. Ο Βασίλης Γεωργιάδης κατάφερε με την επιμονή του και την αγάπη του για τον τόπο του να υλοποιήσει τη διάσχιση και να προσφέρει τη δυνατότητα σε Έλληνες ορειβάτες να γνωρίσουν αυτόν τον πανέμορφο τόπο. Ο Βασίλης Γεωργιάδης εργάζεται στο δασαρχείο Ξάνθης. Στην προσπάθεια του αυτή είχε συμπαραστάτες όλη την οικογένεια του με πρώτη απ’ολους τη σύζυγο του Γιάννα Πορφυλίδου.
Θερμά συγχαρητήρια στον Βασίλη Γεωργιάδη για τη σύλληψη της ιδέας της διάσχισης, τον προγραμματισμό, τις απαιτούμενες αλλαγές που έκανε λόγω της επιδημίας, τις συνεργασίες με άξιους υποστηρικτές του για την υλοποίηση του προγράμματος. Επέδειξε ηγετικό και ταυτόχρονα και ομαδικό πνεύμα. Ενώ θα μπορούσε να πάει σπίτι του (τη πρώτη βραδιά στο χωριό Χρύσα) να κοιμηθεί και να ξαναγυρίσει την άλλη μέρα το πρωί (όπως εδικαιούτο) εντούτοις επέλεξε να μείνει και να κοιμηθεί μαζί μας πάνω στο τσιμέντο της εκκλησίας της Αγίας Μαρίνας.
Οι συμμετέχοντες στις 4ης και 5ης διάσχισης.
Στις πέντε πρώτες διασχίσεις συμμετείχαν περίπου 30 ορειβάτες. Εξ‘ αυτών οι τρείς ολοκλήρωσαν τη διάσχιση δύο φορές. Ο μέσος όρος των ορειβατών που αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν τη διάσχιση των 100 μιλίων είναι 50-53 ετών. Το ερώτημα που προέκυπτε την πρώτη φορά που πήγα ήταν το ακόλουθο (που πιθανώς να έχουν και άλλοι ενδιαφερόμενοι ορειβάτες): «Έχω προ πολλού περάσει αυτή την ηλικία. Είναι η προπόνηση που έχω κάνει αρκετή για το εγχείρημα; Θα τα καταφέρω;»
Η τελευταία μέρα πριν από την 4η διάσχιση ξεκίνησε με μάζεμα μπαζών μετά από κάποια μερεμέτια που έγιναν στο σπίτι, απομάκρυνση σκουπιδιών και ασκήσεις ευλυγισίας. Ένας πόνος στη μέση. Ωχ, αλλοίμονο. Πήγα και πήρα τέσσερα έμπλαστρα καλού κακού. Ξεκίνησα κάπως αργά για τα στενά του Νέστου και έφθασα νύχτα. Δεν είχα χρόνο να προσαρμοστώ και να γνωρίζω τους άλλους συμμετέχοντες. Στην 5η διάσχιση τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Ήμουν πλέον γνωστός και έπρεπε να ανταποκριθώ για να μην τους απογοητεύσω.
Οι διαδρομές
Γαλάνη προς Χρύσα μέσω Κρωμνικού. 1η ημέρα διάσχισης ορεινής Ξάνθης.
Η διανυκτέρευση γίνεται στην υπέροχη παραποτάμια αμμουδερή παραλία του Νέστου. Από την άλλη μεριά του ποταμού δεσπόζουν εντυπωσιακά βράχια. Το νερό του ποταμού Νέστου, ακόμη και το καλοκαίρι είναι παγωμένο. Περισσότερο κρύο από το νερό στον καταρράκτη του Λειβαδίτη. Εκθαμβωτική είναι η ομορφιά στο ξεκίνημα της διαδρομής από Γαλάνη προς Χρύσα. Χαζεύουμε τους εντυπωσιακούς μαιάνδρους του Νέστου καθως και τον σιδηρόδρομο. Η σιδηροδρομική γραμμή έγινε το 1898 επι τουρκοκρατίας με Γάλλους αρχιμηχανικούς.
Κατά 93% η διαδρομή ακολουθεί πετρόκτιστο μονοπάτι. Από τη Γαλάνη προς τον Σιδηροδρομικό σταθμό του Κρωμνικού η απόσταση είναι 4,2 χλμ. και χρειάζεσαι 1:35 ώρες για να φθάσεις εκεί. Από τον Σιδηροδρομικό σταθμό του Κρωμνικού μέχρι το Κρωμνικό η απόσταση είναι 5,9 χλμ. και χρειάζεσαι 2:45 ώρες για να φθάσεις εκεί. Δηλαδή μέχρι το Κρωμνικό είναι 10 χλμ. και χρειάζονται 4 ώρες πεζοπορίας. Το Κρωμνικό είναι ένα χωριό φάντασμα. Στη συνέχεια από το Κρωμνικό προς την Ξάνθη η απόσταση είναι 19 χλμ. και χρειάζεσαι 8 ώρες για να φθάσεις εκεί. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μέχρι το 1923 το χωριό κατοικείτο από Μουσουλμάνους και ονομάζονταν Σαρνίτς (photodentro.edu.gr). Σε απόσταση 6.2 χλμ. προς Κωμικό βρίσκουμε μια ποτίστρα Συνεχίζουμε προς τα κάτω στον χωματόδρομο και βρίσκουμε μια ποτίστρα. Την προσπερνάμε και πηγαίνουμε πιο κάτω σε μία πηγή. Το μονοπάτι από Κρωμνικό προς Ξάνθη είναι κακοτράχαλο με πέτρες μεγάλες.
Με τις ανταλλαγές πληθυσμού κατοικήθηκε από Πόντιους πρόσφυγες της Σαμψούντας και πήρε το σημερινό όνομα. Η μόνη κανονική πρόσβαση στο χωριό γίνονταν από το σταθμό του τρένου όμως οι κάτοικοι χρειάζονταν τουλάχιστον δύο ώρες περπάτημα για να διασχίσουν τις απότομες πλαγιές. Για σκεφτείτε: Δύο ώρες σκληρής πεζοπορίας για να φθάσουν στο σπίτι τους. Χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα και χωρίς κεντρική παροχή νερού η ζωή στο χωριό ήταν σκληρή. Βάλτε τον εαυτό σας για λίγο στη θέση τους. Ως αποτέλεσμα, στη δεκαετία του 1950 σχεδόν όλοι οι κάτοικοι μετανάστευσαν. Οι τελευταίοι κάτοικοι έφυγαν το 1965. Από το Κρωμνικό μέχρι τη Σταυρούπολη η απόσταση είναι 10.7 χλμ. τέσσερις ώρες. Όταν φθάσουμε στο εγκαταλελειμμένο χωριό Κρωμνικό ακολουθούμε το παλιό μονοπάτι που ένωνε το χωριό Κρωμνικο με την Ξάνθη. Ήπια αλλά πολύωρη διαδρομή και όχι εξ ολοκλήρου σηματοδοτημένη. Κατά 70 % η διαδρομή ακολουθεί παραδοσιακό καλντερίμι. Ένα από τα τέσσερα πιστοποιημένα μονοπάτια στην Ελλάδα. Στο κατέβασμα για τη Χρύσα υπάρχουν τρεις επιλογές. Η πιο εντυπωσιακή είναι πάνω από τις κορυφές Μαύρο Ισιωμα 1092μ. και Μέλτη 973 μ. Η θέα της Ξάνθης από ψηλά είναι υπέροχη. Ακόμη πιο μακριά βλέπει κανείς τη θάλασσα, τη Σαμοθράκη και τη Θάσο. Αυτή τη φορά στο κατέβασμα αποφεύγουμε (λόγω καύσωνα και σύνθεσης της ομάδας) τις προαναφερθείσες κορυφές και ακολουθούμε το ρέμα/ φαράγγι της Χρύσας. Η τρίτη επιλογή είναι κατάβαση μέσω της κορυφής Τρύφαινας (725μ.). Στην κατάβαση τραυματίστηκε μέλος της ομάδας στον δικέφαλο μηριαίο πίσω από το γόνατο. Ο ερυθρός Σταυρός μας επισκέφθηκε στην Χρύσα. Κοιμηθήκαμε έξω από μια εκκλησία. Οι διαδρομές είναι ενταγμένες στο πρόγραμμα “μονοπάτια πολιτισμού” της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού.
Η συνολική απόσταση από τη Γαλανη προς τη Χρύσα ένα προάστιο της Ξάνθης είναι 27.6 χλμ. Απαιτούνται 9 ώρες πορείας για να φθάσει κανείς στην Χρύσα της Ξάνθης. Καλύπτουμε περίπου 3 χλμ. την ώρα λόγω του δύσβατου εδάφους.
Από την Ξάνθη στον Γέρακα και από εκεί στο Λυκοδρόμιο. 2η μέρα διάσχισης ορεινής Ξάνθης.
Η συνολική απόσταση είναι 27 χλμ. (16.98 χλμ. μέχρι τον Γέρακα και άλλα 10.12 χλμ. στη συνέχεια μέχρι το Λυκοδρόμιο). Χρειάστηκαν 10 ώρες επίπονης πεζοπορίας μέσα σε συνθήκες καύσωνα 35° C. H υψομετρική διαφορά μέχρι τον Γέρακα είναι 817 Μ.
Ξεκινάμε από τη Χρύσα και κινούμαστε περιμετρικά της Ξάνθης σε γνωστά λημέρια. Πολλά επιπλέον χλμ. Για να βγούμε από την Ξάνθη και να πάμε στο Αυγό. Δύσκολη διαδρομή προς το Τσαλί και βράχια παντού. Πάνω από την εκκλησιαστική σχολή της Ξάνθης υπάρχει πλάτωμά από όπου ξεκινάει το μονοπάτι για Αυγό (2500μ.). Περνάμε πάνω από την κορυφή του Τσαλ και από τις κεραίες του Τσάλ και πέφτουμε από την πίσω μεριά για να κατεβούμε στο Λυκοδρόμιο. Πρόκειται για μία πραγματική δοκιμασία η δεύτερη μέρα. Ευτυχώς λόγω υψομέτρου φυσάει λίγο πάνω στο Τσαλί το καλοκαίρι. Από τις κεραίες του Τσαλ μέχρι το Λυκοδρόμιο υπάρχει χωματόδρομος.
Από το χωριό/ συνοικία της Ξάνθης που λέγεται Χρύσα βγαίνουμε σε χωματόδρομο στο όμορφο περιαστικό πευκοδάσος της Ξάνθης και κινούμαστε πάνω σε αυτόν. Στη συνέχεια κερδίζουμε συνεχώς ύψος μέχρι την κορυφή Αυγό 665μ. Συναντάμε μερικούς δρομείς ανωμάλου δρόμου να τρέχουν προς την κορυφή πάνω στο κακοτράχαλο μονοπάτι. Η θέα της Ξάνθης από την κορυφή είναι εκπληκτική. Στη συνέχεια το κόβουμε κάθετα προς την γυμνή κορυφή Φινέας 703μ. Από την κορυφή Φινέας βλέπουμε καθαρά το βουνό Αχλατ Τσαλ (1401 μ). Πρέπει πρώτα όμως να κατέβουμε να περάσουμε από τα ερείπια του μουσουλμανικού χωριού Μακακλάρ (Μακάριο). Δεν έχει απομείνει τίποτα πέρα από μουσουλμανικούς τάφους. Συνεχίζουμε την πορεία μέχρι την χαρακτηριστική ποτίστρα. Εδώ στην ποτίστρα έρχονται να πιούν νερό τα άγρια άλογα μιας αγέλης. Θαυμάζει κανείς τη δύναμη και τη χάρη των αλόγων καθώς και αυτόν που τα δημιούργησε. Η πρώτη επιλογή είναι να ανεβούμε μέχρι την κορυφή Άγιος Γεώργιος 1401 μ. του Αχλατ Τσαλ, αλλά 6χλμ. Από εκεί να κινηθούμε στην άλλη πλευρά του βουνού με κατεύθυνση βόρεια προς Λυκοδρόμιο. Πορεία εξοντωτική μέσα στον καύσωνα. Είδαμε και πάθαμε πέρσι. Και μάθαμε. Ένα μέλος της ομάδας μας είχε υποφέρει πολύ. Είχαμε κάνει 8,5 ώρες για 15.33 χλμ. με 1496μ. υψομετρική διαφορά. Αυτή τη φορά ο αρχηγός ορθώς επιλέγει να κινηθούμε χαμηλά προς τα χωριά Πίλημα και Γέρακα και να παρακάμψουμε την κορυφή Αχλατ Τσαλ.
Το Πίλημα είναι ένα χωριό στους πρόποδες του Αχλατ Τσαλ σε υψόμετρο 335 μ. με 85 κατοίκους. Από εκεί κατευθυνόμαστε προς Γέρακα όπου και ξεκουραζόμαστε πρώτα σε εκπληκτική ταβέρνα της περιοχής και έπειτα στο σπίτι του αρχηγού. Η φιλοξενία είναι καταπληκτική. Εν συνεχεία από τον Γέρακα βαδίζουμε σε κάποιο παραμελημένο άλλα όμορφο μονοπάτι μέχρι το χωριό Λυκοδρόμιο.
Το χωριό Λυκοδρόμιο
Φτώχεια μεγάλη είχαν οι πρώτοι πρόσφυγες. Η κάθε οικογένεια είχαν πέντε έξη παιδιά. Όπως μας εξήγησε ο κάτοικος κ. Μπαμπάτσος: «Οι Βούλγαροι ήταν πιο σκληροί από τους Τούρκους. Δυο κατοχές είχαμε. Πολλά χωριά τα κάψανε. Ντουρντουβάκια τα λέγανε τα γνωστά τάγματα εργασίας. Όπως είπε ένας άλλος κάτοικος ο Παπάζογλου Παραλής, υπάρχουν αλησμόνητες αναμνήσεις. «Έρχομαι στο χωριό και θλίβομαι όλα τα σπίτια είναι κλειστά. Στα χρόνια τα δικά μου αυτό το σχολείο είχε 50-60 παιδιά. Εδώ και 45 χρόνια (δηλαδή από τη δεκαετία του 70) ούτε ένα παιδάκι δεν υπάρχει. Από τη δεκαετία το 1950 όλοι φύγαν στη Γερμανία, πήγαν στις πόλεις το χωριό άδειασε. Θυμάμαι τον ανταρτοπόλεμο πάρα πολύ καλά. Σε μία βραδιά ήρθαν οι αντάρτες και πήραν 17 παιδιά. Τα μισά παιδιά πέθαναν στον πόλεμο αλλά γυρίσαν μετά από χρόνια. Μια ξαδέλφη μου που ήταν στην Ρουμανία γύρισε μετά από δέκα χρόνια. Έρχονταν μία βραδιά καίγανε τα σπίτια. Έρχονταν και παίρναν μουλάρια. Αναγκασθήκαμε και πήγαμε στη Σταυρούπολη. Ήρθαν οι αντάρτες και έκαψαν το χωριό». Όπως πληροφορηθήκαμε αυτό συνέβη διότι στο χωριό υπήρχε στρατός, δεν έγινε τυχαία.
Από το Λυκοδρόμιο για Καλλιθέα και Μαργαρίτι. 3η μέρα διάσχισης.
Απόσταση: 18,35 δύσκολα χλμ. Υψομετρική διαφορά: 1085 μέτρα. Ώρες πορείας 11 ω. και 12’.
Από το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου ξεκινάμε για Καλλιθέα και Μαργαρίτι. Εκεί βλέπουμε αρκετά άλογα δίπλα σε μία στέρνα νερού. Πέρσι είχαμε συναντήσει εκεί έξω από το ξωκλήσι δύο νέους Αθηναίους μαζί με τον σκύλο τους μέσα σένα τρίκυκλο ποδήλατο! Όμορφη εικόνα. Ο Αλέξανδρος και η Παναγιώτα μπήκαν στο καράβι από τον Πειραιά και ξεκίνησαν με τα ποδήλατα τους για να περιηγηθούν την Θράκη. Πρώτα πέρασαν από Άγιο Ευστράτιο, Λήμνο και Αλεξανδρούπολη. Στη συνέχεια έφθασαν και στην ορεινή Ξάνθη. Είχαν σκοπό να φθάσουν στον Λειβαδίτη. Τελικός προορισμός η Αθήνα!
Από το χωριό Καλλιθέα μέχρι το χωρίο Μαργαρίτι βαδίζουμε σε ένα υπέροχο μονοπάτι το οποίο δυστυχώς σε πολλά σημεία είχε κλείσει. Τα μανιτάρια τεράστια. Το καταφύγιο φυσιολατρών Ξάνθης χάσκει κλειστό και ερειπωμένο. Τα στρώματα έξω εκτεθειμένα στις καιρικές συνθήκες! Άσχημη εικόνα. Το προσπερνάμε και μετά από ώρα βαδίζουμε πάνω από ένα πανέμορφο παραδοσιακό γιοφύρι «χαμένο» μέσα στο πράσινο. Με τα πολλά φθάνουμε στο χωριό Μαργαρίτι. Ένα από τα χωριά που μας έκανε εντύπωση κατά τη διάρκεια της 4ης διάσχισης ορεινής Ξάνθης. Το χωριό Μαργαρίτι βρίσκεται σε υψόμετρο 760 μ. Προπολεμικά στο Μαργαρίτι το κατοικούσαν 345 κάτοικοι (1920). Σύμφωνα με ένα κάτοικο του χωριού 450 οικογένειες υπήρχαν στο Μαργαριζ (παλαιότερη ονομασία). Το 1971 απέμειναν 129 κάτοικοι, οι οποίοι το εγκατέλειψαν σχεδόν εξ ολοκλήρου τη δεκαετία του 1980. Τα εξοχικά σπίτια που κτίσθηκαν πρόσφατα δυστυχώς δεν ακολούθησαν την παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Αυτό που μας κατέπληξε είναι το μνημείο του πολιτιστικού συλλόγου Μαργαριτιωτών. Η επιγραφή δεν αναφέρεται σε ήρωες του πολέμου αλλά σε αγωνιστές της καθημερινής επιβίωσης! Μετά την ανταλλαγή πληθυσμών ήρθαν περίπου 40 χριστιανικές οικογένειες στην περιοχή. Αναφέρονται 58 άτομα στην επιγραφή. «Είμαστε οι Έλληνες που ήρθαμε από την Μπάφρα του Πόντου και την Προύσα της Μικράς Ασίας, διωγμένοι, νηστικοί και καταπονημένοι. Εδώ δημιουργήσαμε, κλάψαμε, ονειρευτήκαμε και φύγαμε χορτάτοι και ήσυχοι από τον ευλογημένο τούτο τόπο» (Πολιτιστικός σύλλογος Μαργαριτιωτών). Για να πάνε στα πατατοχώραφα περπατούσαν δύο ώρες και δύο ώρες επιστροφή. Αναρωτιέται κανείς πόσες ώρες χρειάζονταν για καθημερινή εργασία; Οι κάτοικοι αυτών των οικισμών διαμόρφωσαν τον τρόπο ζωής τους σε άμεση συνάρτηση με το γύρο χώρο και τους περιορισμούς του αλλά και ανάλογα με τις συνήθειες, τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις τους. Απομονωμένοι από τις πολιτικές και τεχνολογικές εξελίξεις, διατήρησαν την πολιτιστική τους ταυτότητα και τον τρόπο σκέψης τους. (www.pexanthis.eu)
Μετά την απαραίτητη στάση συνεχίζουμε για την κορυφή Χαράλαμπος Καρασακαλίδης (840μ.) που ονομάστηκε έτσι στη μνήμη του τελευταίου κατοίκου του Μαργαριτίου. Από εκεί συνεχίζουμε για το κιόσκι των κυνηγών κάτω από τις εντυπωσιακές κορυφές του Αμπάρ Καγιά (Ερμάριο). Αμπαρ Καγιά σημαίνει αμπάρινες πέτρες. Αμπαρ Καγιά σημαίνει αμπάρινες πέτρες. Η γεωγραφική Υπηρεσία στρατού άλλαξε την ονομασία τού βουνού Αμπάρ Καγιά αλλά όπως μας εξήγησε ο Βασίλης Γεωργιάδης: οι ορειβάτες θα συνεχίσουν να την ονομάζουν όπως ήταν γνωστή από παλιά. Στη συνέχεια μας διάβασε ένα ποίημα.
Ποίημα του αγράμματου Σαρακατσάνου βοσκού Γεωργίου Ρούφου:
Εσείς βουνά του Αμπάρ Καγιά, βουνά του Λειβαδίτη
Που είναι τα τσελιγκάτα σας θέλω για να μου πείτε
Που είναι τα λάγια πρόβατα που είναι τα κοπάδια
Που βόσκανε στα πλάγια σας που βόσκανε στα Λειβάδια
Που είναι οι ροφαίοι σας οι φίλοι οι δικοί σας
Που είχαν τα καλύβια τους σαυτούς στην κορυφή σας;
Εκείνος ο Ρούφος Τσέλιγκας που είχε τα μπατζιά του
Ο Παναγιώτη ς αρχηγό και η άλλη η γυροβολιά του
Στα χειμαδιά τον στείλανε σαν ζύγωσαν τα χιόνια
Μα ο κάμπος τον αγάπησε και μας τον πήρε αιώνια
Και τα παιδιά του τα ορφανά φύγαν στον Έβρο πέρα
Μεγάλωσαν και κατοικούν στην πόλη μες στά Φέρα
Από μακριά αντικρύζουμε τα άκρως εντυπωσιακά τα βράχια του του Αμπάρ Καγιά. Στην αρχή του μονοπατιού προς το βουνό σταματάμε έκπληκτοι. Δεν πιστεύουμε στα ματιά μας. Από το έδαφος αναβλύζει δυνατά νερό. Ένας μικρός πίδακας νερού! Πίνουμε μέχρι σκασμού και γεμίζουμε τα παγούρια. Το θαύμα της δημιουργίας. Το νερό είναι ανθρακούχο. Ίσως όταν κάποια στιγμή γίνει χημική ανάλυση να μάθουμε τα συστατικά του. Η συνέχεια είναι πολύ δύσκολη καθώς χάνεται το μονοπάτι. Θεόρατα δένδρα έχουν πέσει και κάνουν την ορειβασία πάρα πολύ δύσκολη. Το έδαφος έχει μεγάλη κλίση. Με δυσκολία μπορούμε να κρατηθούμε όρθιοι ενώ παράλληλα έχουμε να υπερπηδήσουμε και τους θεόρατους κορμούς! Το μονοπάτι εξαφανίζεται «ως δια μαγείας» και πλέον πρέπει να βασιστούμε στο GPS στην εμπειρία. Οι «νεοσύλλεκτοι στο βουνό» υποφέρουν. Με τρομερή προσπάθεια που καταβάλλουν όλοι καταφέρνουμε να βγούμε στα πατατοχώραφα του οροπεδίου.
Στην πορεία που κάναμε βρήκαμε και πανέμορφους κρίνους της Θράκης. Είναι ένα υπέροχο βολβώδες λουλούδι. Από εκεί, δηλαδή από την άλλη μεριά του βουνού η ανάβαση στην κορυφή Αμπαρ Καγιά (1441 μ.) είναι πιο εύκολη. Η θέα από την κορυφή του Αμπάρα Καγιάκ είναι συγκλονιστική. Πιάνει βροχή και φεύγουμε στη συνέχεια για τον Λειβαδίτη. Στην περιοχή αυτή έχει στήσει τη φάρμα του και ο Δημόκριτος με την οικογένεια του. Έχουνε αφήσει τις ανέσεις της πόλης και ζούνε πάνω στο οροπέδιο συντροφιά με σκυλιά, γάτες, αγελάδες κ.α. Το βράδυ ύπνος στο καταφύγιο του πολιτιστικού συλλόγου. Κουνούπια αφήσαν τα σημάδια τους στα χέρια και πόδια των ορειβατών τη νύχτα.
Στο δρόμο προς την ξενιτιά
Ο Δημήτρης Μαργαριτόπουλος (2011) περιγράφει με γλαφυρό τρόπο τις απίστευτες ταλαιπωρίες των Ελλήνων προσφύγων στο δρόμο προς την ξενιτιά. Καραβάνια ολόκληρα από πρόσφυγές με τα κάρα αφήναν τα πατρογονικά εδάφη για φθάσουν στην Ελεύθερη Ελλάδα. (Παρένθεση: Μία από αυτές τις μάνες που κρατούσαν τα παιδιά στην αγκαλιά τους ήταν και η γιαγιά μου με τον πατέρα μου στα χέρια της. Όταν έφθασαν στη Μακεδονία οι Ελληνικές αρχές αποφάσισαν να αναγράψουν ως τόπο γέννησης όχι τον πραγματικό αλλά τον καινούργιο τόπο κατοικίας. Έτσι ο πατέρας μου πολιτογραφήθηκε ως γεννηθείς στη Θεσσαλονίκη και όχι στη Σηλυβρία το 1920). Όπως διηγείται ο Μαργαριτόπουλος (2011, σ.294):
«Δυο μήνες αργότερα με το κάρο φορτωμένο με τα πιο αναγκαία από το νοικοκυριό τους, λίγα τρόφιμα, τις εικόνες από το εικονοστάσι και τη Θεανώ με τα μικρά παιδιά στριμωγμένους ανάμεσα στα καλαμπαλίκια πήραν το δρόμο για τις Σαράντα Εκκλησίες. Μαζί τους τα αδέλφια του Σταμάτη με τις οικογένειες τους και καμιά δεκαριά άλλες. Σύντομα μαζί με τους άλλους ξεσπιτωμένους που κατέφθαναν από τα διάφορα χωριά, σχηματίσθηκε μια πομπή που ξεπερνούσε το χιλιόμετρο. Ήταν πάντως τραγικό να βλέπει κανείς όλα εκείνα τα κάρα με τα παράταιρα φορτία τους -στοίβες από φαγώσιμα, κατσαρολικά, ρουχικά, έπιπλα, ορνίθια που κακάριζαν, γουρούνια που τσίριζαν, μικρά παιδιά που έκλαιγαν, έγκυες γυναίκες που κρατούσαν τις κοιλιές τους για να μη φύγουν τα παιδιά, βαριά αρρώστους που βογκούσαν, ανήμπορους γέρους που στέναζαν, μάνες με βυζανιάρικα που κρέμονταν από τα ρωγοβύζια τους- να πάνε αργά το ένα πίσω από το άλλο σαν σε κηδεία. Και δίπλα τους να περπατάνε γαϊδούρια φορτωμένα με γεννήματα και τουλούμια με νερό, εξαθλιωμένοι άνδρες, χαροκαμένες γυναίκες, γέροι και γριές που με το ζόρι έσερναν τα βήματα τους σιωπηλοί και συλλογισμένοι. Δεν έχουν το κουράγιο μήτε να βρίσουν, να καταραστούν τους υπευθύνους για τη δυστυχία τους, να αφήσουν τον πόνο τους να γίνει ένα δάκρυ. Που και πού μόνο ακούγεται το κλάμα ενός μικρού παιδιού. Ο βήχας ενός αρρώστου. Οι απειλές του Έλληνα αξιωματικού που τους συνοδεύει για να φοβερίσει τους Τούρκους χωριάτες που καραδοκούν να αρπάξουν κάτι από τα πράγματα τους. Ο πυροβολισμός για να φοβηθούν οι επαγγελματίες πλιατσικολόγοι».
Από Λειβαδίτη προς Δασικό χωριό μέσω καταρράκτη Λειβαδίτη. 4η μέρα διάσχισης.
Περπατάμε στην άσφαλτο μέχρι να βρούμε το μονοπάτι. Το μονοπάτι είναι βατό και ήπιο, κινείται κυκλικά και διέρχεται μέσα από δάση οξιάς, γαύρου, φράξου, οστρυάς και σφένδαμου. Περπατάμε μέσα σε υγρά δάση πλατύφυλλων με άφθονα νερά. Η βλάστηση της περιοχής είναι πολύ πλούσια. Επίσης, στην περιοχή ζουν σαλαμάνδρες. Η σαλαμάνδρα δεν είναι ερπετό αλλά αμφίβιο όπως οι τρίτωνες. Βρίσκεται σε υγρά δάση πλατύφυλλων, πετρώδη λιβάδια και κοντά σε ποταμούς η λίμνες. Παραπέρα, συχνά συναντάμε μεσογειακές χελώνες. Η μεσογειακή χελώνα εμφανίζεται σε μεγαλύτερα υψόμετρα σε σχέση με άλλες χελώνες (έως και τα 1500 μ.). Στα δάση οξιάς και ερυθρελάτης ζεί ο μαύρος δρυοκολάπτης (μαυροτσικλιτάρα) καθώς και ο σταχτής δρυοκολάπτης. Συναντώνται στην ηπειρωτική Ελλάδα καθώς και στην Κεφαλλονιά. (Οι πληροφορίες από τις καλαίσθητες πινακίδες της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης μέσω του προγράμματος Interreg). Ο εντυπωσιακός καταρράκτης έχει ύψος 40 μ. Μία βουτιά στις βάθρες επιβάλλεται.
Αν κάποιος θελήσει να πάει προς τη μεριά της Δράμας από τον καταρράκτη μέχρι το Τραχώνι Δράμας η απόσταση είναι 6 χλμ. και χρειάζονται 2,30 ώρες. Όταν βγούμε στον χωματόδρομο πληροφορούμαστε από πινακίδα ότι είμαστε περίπου στη μέση της απόστασης μεταξύ Λειβαδίτη 4,7 χλμ. (2 ω.) και δασικού χωριού Ερυμάνθου 3,6 χλμ. (1:35 ω.). Από το δασικό χωριό Ερυμάνθου ο καταρράκτης απέχει 5,6 χλμ., η Χαιντού 2,5 χλμ. και ο Λειβαδίτης 8,3 χλμ. Μια καταπληκτική διαδρομή για όλους. Δυστυχώς στον υπέροχο αυτόν τόπο η κυβέρνηση ετοιμάζεται να εγκαταστήσει αιολικό πάρκο.
Από το δασικό χωριό προς την κορυφή Μαύρη πέτρα, Μαλιά στο μνημείο της Φύσης. 5η μέρα διάσχισης ορεινής Ξάνθης.
Από το δασικό χωριό το μνημείο της φύσης απέχει 12 χλμ. , η γέφυρα του Λεωνίδα 9 χμ., το Γυφτόκαστρο 23 χλμ. Ξεκινάμε από το δασικό χωριό με κατεύθυνση βόρεια προς το δασικό σύμπλεγμα Δρυμού. Περνάμε το Αρκουδόρεμα και συνεχίζουμε βόρεια προς Μαύρη πέτρα. Στο χωματόδρομο βλέπουμε ένα φιδι τυφλίτη. Ανεβαίνουμε μια επίπονη ράχη και βγαίνουμε σε ένα διάσελο. Στο διάσελο στρίβουμε αριστερά προς την κορυφή Μαύρη πέτρα 1588 μ. Εν συνεχεία πίσω από εκεί που ήρθαμε και βαδίζουμε προς κορυφή Μαλιά 1699 Μ. Η συνολική απόσταση είναι 20,1χλμ. Ανεβαίνουμε 1005 Μ. υψομετρική διαφορά. Συνολική πορεία στις 9 ώρες και 32 λεπτά.
Από το μνημείο της φύσης προς την κορυφή Γυφτόκαστρο και το χωριό Ωραίο. 6η μέρα διάσχισης της ορεινής Ξάνθης.
Το μνημείο της φύσης αφορά την ύπαρξη υδροβιότοπου παρθένας φύσης. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1600 μ. και απέχει από την Ξάνθη 62 χλμ. Ο χωματόδρομος μέχρι εκεί είναι εντελώς κακοτράχαλος. Περσι εκεί είχαμε συναντήσει τους Πομάκους ξυλοκόπους. Από το μνημείο της φύσης συνεχίζουμε την πορεία μας προς την αρχή του μονοπατιού για Γυφτόκαστρο (1828μ.). Τα σκαλοπάτια δίπλα στην πινακίδα του Δασαρχείου μας δείχνουν το μονοπάτι για την κορυφή. Καθ’ οδόν βλέπουμε κοπάδια να βόσκουν, γκιόλες γεμάτες νερό και πανέμορφα δάση οξιάς.
Πρώτα φθάνουμε στην κορυφή Τσίχλα στα (1745μ.). Η κορυφή Τσίχλα είναι διάσπαρτη με πολυβολεία. Για να συνεχίσουμε την πορεία μας προς το Γυφτόκαστρο αναγκαζόμαστε να περάσουμε μέσα από τα ορύγματα γεγονός που καθιστά το βάδισμα δύσκολο. Όμως, η κορυφή Τσίχλα μπορεί να παρακαμφθεί εάν θελήσει κάποιος να βαδίσει αποκλειστικά πάνω στο μονοπάτι του Δασαρχείου. Η θέα από την κορυφογραμμή του Γυφτόκαστρου προς τα βουνά της Ξάνθης και της Βουλγαρίας είναι μαγευτική. Δίπλα στην κορυφή υπάρχει Βουλγαρική καλύβα ανάγκης των ορειβατών σε κακή κατάσταση. Στη συνέχεια κατεβαίνουμε μια μικρή σάρα καθ’οδόν προς κορυφή Θερμό 1617 μ. Περνάμε μέσα από πανέμορφα δάση. Το μονοπάτι απ’ το Θερμό έως την Κούλα (1607 μ.) είναι άκρως εντυπωσιακό καθώς κινείται δίπλα σε απότομες ορθοπλαγιές.
Παραπέρα όμως το μονοπάτι μετά την Κούλα προς το χωριό Ωραίο είναι κακοτράχαλο με αλλεπάλληλες σάρες. Περνάμε κάτω από τις κορυφές Μομσκι Καμεν. Κάποια στιγμή βρισκόμαστε μπροστά σε βράχια. Οι λιγότερο έμπειροι ορειβάτες πιθανώς να βρεθούν προ εκπλήξεως διότι είναι εκτεθειμένοι. Ενδέχεται να γίνει παράκαμψη του σημείου αυτού. Πολύ σπάνια περνούν οι τοπικοί ορειβατικοί σύλλογοι από εδώ. Η σήμανση είναι ελλιπής έως ανύπαρκτη. Με δυσκολία καταφέρνουμε να φθάσουμε στο χωριό. Από μακριά ακούμε τη φωνή του μουεζίνη που καλεί τους πιστούς μωαμεθανούς σε προσευχή. Η φωνή ακούγεται τέσσερις φορές την ημέρα. Αισθάνομαι σαν να έχω μεταφερθεί σέναν άλλο χρόνο και χώρο.
Η συνολική απόσταση ήταν 23.30. Η υψομετρική διαφορά ήταν 869 Μ. Η διάρκεια της πορείας 11.45 ώρες. Είναι άλλο πράγμα να διαβάζεις περιγραφή και άλλο να το ζήσεις μόνος σου.
Κάτω Θέρμες προς Κοτάνη. 7η μέρα διάσχισης.
Το νερό στα θερμά λουτρά στις κάτω Θέρμες είναι καυτό. Η ταβέρνα του Κεμάλ καταπληκτική. Η διαδρομή μέχρι την Κοτάνη είναι εύκολη για αποθεραπεία. Στο χρόνο παρατηρώ το ερειπωμένο Γυμνάσιο στις κάτω Θέρμες. Ισλαμικής τεχνοτροπίας βρύσες υπάρχουν πολλές διπλά στο δρόμο. Εγκαταλελειμμένα αυτοκίνητα. Περνάμε από το πανέμορφο χωριό Μέδουσα. Ξεχωρίζει το παραδοσιακό γιοφύρι. Δεσπόζει το τζαμί. Το διθέσιο δημοτικό σχολείο Μέδουσας εγκαταλελειμμένο. Περπατάμε μέχρι την ταβέρνα της Κοττάκης.
Μία ευχάριστη έκπληξη περιμένει τους οδοιπόρους όταν φθάσουν στο εγκαταλελειμμένο χωριό Κοτάνη (Juvanse). Ξαφνικά αντικρύζουμε έναν παραδεισένιο χώρο που ξεπερνάει την φαντασία μας. Η ταβέρνα του Τζεμηλ στην Κοτάνη αποτελεί “ένα κατόρθωμα που μπορεί να κάνει η ανθρώπινη θέληση ακόμη και στο πιο απόμακρο βουνό της Ελλάδας” ( Ηλίας Μαμαλάκης). Είναι μια εικόνα αστραφτερή, ένα λαογραφικό Πομάκικο μουσείο με παραδοσιακά στολίδια, με όμορφες γλάστρες, καταπληκτική αυλή και πολλά άλλα. Όσο για το φαγητό αυτό αποτελεί μια Πομακική πανδαισία. Η θέα είναι εκπληκτική απ’ όλες τις πλευρές. Μια εξαιρετική ταβέρνα στη μέση του πουθενά. Επαναλαμβάνω ότι το χωριό Κοττάνη είναι εγκαταλελειμμένο. Η ταβέρνα που ανακαινίσθηκε δεν είναι τίποτα άλλο παρά το πατρικό του σπίτι. Η κόρη του με το σύζυγό της έχουν ανοίξει εστιατόριο έξω από το Λονδίνο. Ο Τζεμηλ αποτελεί υπόδειγμα υπομονής και επιμονής. Τηλ. 2544023520. Είναι ανοικτή μόνο Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο δρόμος από το χωριό Μέδουσα μέχρι την Κοτανη είναι χωματόδρομος. Ταβέρνα μόνο για λίγους.
Από την Κοττάνη προς το Πολύαρνο μέσω Θρακικών Μετεώρων. 8η μέρα και τελευταία μέρα
Η συνολική απόσταση είναι 26-27 χλμ. Υψομετρική διαφορά: 1154 μ. Ώρες πορείας 12 με πολύ μικρά διαλείμματα για ξεκούραση. Μία πολύωρη και δύσκολη διαδρομή μέσα σε μονοπάτια που πολλές φορές έχουν κλείσει και χρειάζεται να τα ανοίξουμε. Μόνο για έμπειρους ορειβάτες/ πεζοπόρους. Απαιτείται καλό σχέδιο και καλή οργάνωση. Νερό δεν υπάρχει παρά μόνο μετά από 15 χλμ.
Ξεκινάμε πρωί πρωί από την ταβέρνα του Τζεμήλ προς Κοττάνη. Πολύ εντυπωσιακό το χωριό, δυστυχώς είναι έρημο τον χειμώνα. Βαδίζουμε σε καλντερίμι κάτω από το τζαμί. Χαζεύω την αρχιτεκτονική των σπιτιών. Η ηλικία των σπιτιών της Κοττάνης, πρέπει να είναι περίπου 300 χρόνων. Πάνω από το χωριό διακρίνουμε ένα μουσουλμανικό παρεκκλήσι. Πιο πάνω έχει μια τεράστια κοτρόνα. Οι ντόπιοι Πομάκοι ισχυρίζονται πως εκεί την έβαλε ο Θεός/Αλλάχ. Υπάρχουν δυο επιλογές πορείας: Η μέσα από το ποτάμι Ξεροπόταμος η κυκλικά προς Κοττάνη, ερείπια Κούνδουρου, Λασπότοπος. Αυτή τη φορά, ο αρχηγός Βασίλης Γεωργιάδης διαλέγει να πάμε περιφερειακά για να αποφύγουμε τα πολλά περάσματα από το ποτάμι που είναι φουσκωμένο, οπότε θα αναγκαζόμασταν να βγάζουμε τις αρβύλες πολλές φορές. Πολύ σωστή επιλογή που μας δίνει την ευκαιρία να γνωρίσουμε τον ενδιαφέροντα Κούνδουρο.
Τα ερείπια του Κούνδουρου μας φέρνουν πίσω σε άλλες εποχές. Τα σκυλιά αλυχτάνε με την παρουσία μας. Ελεύθερα άλογα διαβαίνουν τη γέφυρα. Συνεχίζουμε προς την πρώτη παραδοσιακή γέφυρα στο Πουρνάρι. Δυστυχώς είναι μισοκατεστραμμένη. Αργότερα θλιβερές εικόνες αντικρύζουμε στον Τσαλαπετεινό. Το δημοτικό σχολείο χάσκει ορθάνοιχτο. Τα παράθυρα σπασμένα. Τα σπίτια ερειπωμένα. Η βλάστηση το έχει περικυκλώσει. Πως θάταν άραγε η ζωή όταν υπήρχαν κάτοικοι εδώ, όταν χτυπούσε το κουδούνι του σχολείου; Όμως τα δένδρα είναι φορτωμένα με φρούτα (όταν περάσετε τη κατάλληλη εποχή που έχουν ωριμάσει). Από τα ερείπια του Τσαλαπετεινού συνεχίζουμε προς τη γέφυρα Γεντί Μπορούν. Δύσκολη διαδρομή μέσα σε βατσινιές. Τα ψαλίδια κηπουρικής που έχουμε δουλεύουν ασταμάτητα για να ανοίξουν δρόμο.
Το άκρως εντυπωσιακό τρίτοξο (στην πραγματικότητα δίτοξο) γεφύρι του Γεντί Μπορούν βρίσκεται σε παραπόταμο του Ξηροπόταμου. Σε απόσταση 11,4 χλμ. όπως κατηφορίζουμε από το χωριό Κοττάνη προς τον Τσαλαπετεινό, τα Θρακικά μετέωρα και τον οικισμό Πολύαρνο (στο χαμηλό υψόμετρο των 175μ.) συναντάμε τη γέφυρα του Γεντί Μπουρούν. Δέος καταλαμβάνει τον πεζοπόρο από την αρμονία αυτής της γέφυρας με το φυσικό τοπίο ολόγυρα του. Όπως μας πληροφορεί ο Μιχάλης Πασσαλής, «υπάρχει άμεσος κίνδυνος κατάρρευσης της γέφυρας σε νέα θεομηνία. Πολλές ζημιές έχει υποστεί το καλντερίμι του καταστρώματος. Κάτοικοι από τις Σάτρες κουβαλώντας με μουλάρια σακιά με τσιμέντο ενίσχυσαν προσωρινά τουλάχιστον τη βόρεια πλευρά του μεγάλου τόξου με τσιμέντο». Επίσης, όπως μας πληροφορεί ο Νίκος Κόκκας (20.11.2006) πρόκειται για το δεύτερο μεγαλύτερο γεφύρι της Θράκης και το μεγαλύτερο στο Νομού Ξάνθης. Από άποψη κατασκευής μοιάζει με τη γέφυρα του Ιάσμου». (Η λέξη Γεντί σημαίνει επτά π.χ. Γεντί κουλέ =Επταπύργιο Θεσσαλονίκης). Η ονομασία Γιεντί Μπουρούν σημαίνει «επτά μύτες», πιθανόν από τις επτά βουνοκορυφές που βρίσκονται γύρω της. Η τρίτοξη (δίτοξη) αυτή γέφυρα είναι κτισμένη στη συμβολή δύο παραπόταμων του ποταμού Κομψάτου. Όπως προαναφέραμε μπορούμε να φτάσουμε στη γέφυρα μετά από πολύ δύσκολη πεζοπορική διαδρομή κατηφορίζοντας το μονοπάτι από Κοττάνη-Κούνδουρο προς Τσαλαπετεινό. Σύμφωνα με τον Νίκος Κόκκα, «το συνολικό μήκος του καταστρώματος είναι 43 μ. Το μεγάλο τόξο έχει μήκος 17,30 μ. και ύψος 10 μ. Το δυτικό τόξο έχει μήκος 7 μ. και ύψος επίσης 7 μ. Το ανατολικό τόξο είναι το μικρότερο, με ύψος 3,30 μ.» Ανάμεσα στις τρεις καμάρες υπάρχουν τρία βοηθητικά ανακουφιστικά τόξα που ελαφραίνουν την όλη κατασκευή. Η γέφυρα αυτή του Ξηροποτόμου παραποτάμου του Κομψάτου προσφέρεται για πεζοπορικές διαδρομές καθώς βρίσκεται σε μια από τις πιο παρθένες περιοχές της ορεινής Ξάνθης. Ευτυχώς πάντως που δεν έγινε γνωστή. (Στον ποταμό Κομψάτο, υπάρχουν και άλλες γέφυρες, που εντυπωσιάζουν με την αρχιτεκτονική τους τελειότητα).
Συνεχίζουμε προσπερνώντας τα ερείπια του Εύθυμου για να φθάσουμε τα Θρακικά Μετέωρα. Ο πρώην οικισμός Εύθυμο(ς) είναι θλιβερός. Ερήμωση παντού. Ευτυχώς βρίσκουμε λιγοστό νερό εδώ. Από τον οικισμό Εύθυμο ακολουθούμε κυκλική πορεία για να προσπεράσουμε τα βράχια και να βγούμε σε ακόμη μία κορυφή. Πρόκειται για μοναδικής άγριας ομορφιάς συστάδες βράχων, που εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη και παραπέμπουν στα γνωστά Μετέωρα της Θεσσαλίας. Γύρω τους ζουν γυπαετοί, ζαρκάδια, αγριογούρουνα, λύκοι, αγριόγατες και διαφορά είδη ερπετών. Ευτυχώς τα Θρακικά Μετέωρα έχουν πρόσβαση μόνο από μονοπάτι. Φαντασθείτε τι θα γίνονταν αν υπήρχε άσφαλτος μέχρι εκεί. Η «ανάπτυξη» όπως την εννοούν οι ιθύνοντες θα είχε καταστρέψει την άγρια ομορφιά του τοπίου. Το συμπέρασμα που έβγαλα μετά από τόσα χρόνια περιπλάνησης στην ορεινή Ελλάδα είναι ένα: Όσο λιγότεροι το ξέρουνε τόσο καλυτέρα. Όσο πιο μακριά τόσο καλυτέρα. Ο άνθρωπος όπου πάει καταστρέφει.
Ακολουθεί ανάβαση στην κορυφή Αρκούδα στα 557 μ. ακριβώς πάνω και νοτιοδυτικά από τα Θρακικά Μετέωρα για να καταλήξουμε στον οικισμό Πολύαρνο (Kouzoumpasi). Όνομα και πράγμα το Πολύανθο έχει πολλά αρνιά, πρόβατα αλλά και πολλά σκυλιά που μας υποδέχονται σκούζοντας. Το καταφύγιο του πολιτιστικού συλλόγου Ιασμού στο ορεινό και περιστασιακά κατοικούμενο χωριό Πολύαρνο κοντά στα Θρακικά μετέωρα βρίσκεται σε πολύ κακή κατάσταση. Τελικά ο χωματόδρομος και εν συνεχεία η άσφαλτος μας «οδηγούν» στον Ίασμο. Η κατάβαση από το Πολύαρνο προς τον Ίασμο μπορεί να γίνει μόνο με τζιπ 4 επι 4. Υπάρχουν σημεία στο δρόμο που θα παρακαλούσατε να πηγαίνατε με τα πόδια αντί με το όχημα.
Ανασκόπηση: Οι κορυφές της Διάσχισης
Πραγματοποιήθηκαν οι ακόλουθες 13 αναβάσεις στα βουνά της περιοχής με αφετηρία τα στενά του Νέστου (50 Μ. Υψόμετρο):
Κορυφή Μαύρο Ίσιωμα 1093 Μ.
Κορυφή Μέλτη 973 Μ.
(Διανυκτέρευση σε προάστιο της Ξάνθης)
Κορυφή Αυγό/ Σταύρου Τσακίρη 665μ.
Κορυφή Φινέας 701 Μ.
Κορυφή Αχλατ Τσαλ (Αγιος Γεώργιος) 1402 Μ. (Διανυκτέρευση στο Λυκοστομιο)
Κορυφή Καρασακαλιίης 845 Μ.
Κορυφή Αμπαρ Καγιά (Ερμάριο) 1441 Μ.(Δυο διανυκτερεύσεις στον οικισμό Λειβαδίτη 1220μ)
Κορυφή Ερύμανθος 1569 Μ.
Κορυφή Μαύρη Πέτρα 1588μ.
Κορυφή Μαλλιά 1699μ.(Διανυκτέρευση κοντά στο μνημείο της Φύσης)
Κορυφή Γυφτόκαστρο 1828 Μ.
Κορυφή Θερμό 1619 Μ.(Διανυκτέρευση στην Κοττάνη).
Κορυφή Θρακικών Μετεώρων 560 Μ.
Συμπέρασμα
Κατ’ εμέ επρόκειτο για μία ολοκληρωμένη εμπειρία, όχι μόνο ορειβατική αλλά και πολιτισμική. Και είναι ακριβώς αυτό το δεύτερο στοιχείο που με παρακίνησε και ικανοποίησε περισσότερο. Κάποιοι από τους συμμετέχοντες αισθάνθηκαν συγκίνηση που αντίκρυσαν τα σύνορα της Ελλάδας. Βεβαίως η φύση δεν έχει σύνορα. Τα σύνορα αποτελούν μία ανθρώπινη επινόηση.
Ο καθένας έρχεται εδώ για διαφορετικούς λόγους. Π.χ. για την εκπαιδευτικό φυσικής αγωγής Νάντια Μπουρλούκα «μας αποζημίωσαν τα τοπία που βλέπαμε στη κάθε κορυφή». (Ευτυχία Κωνσταντινίδου οι ορειβατες των Θρακικων μετεωρων. Makthes.gr 17.7.2021).
Η διαχείριση ενός τέτοιου γεγονότος προϋποθέτει πολύ καλή οργάνωση και αριθμητικές ικανότητες. Οι μερίδες πρέπει να είναι μετρημένες, το νερό επαρκές και τα φρούτα μοιρασμένα. Η μεταφορά των έξτρα σακιδίων, αντίσκηνων κλπ. πρέπει να γίνεται με ακρίβεια από την ομάδα υποστήριξης. Οι αποστάσεις είναι μεγάλες πολλές φορές. Είχα πάει και άλλες φορές στην ορεινή Ξάνθη για ορειβασία και τρέξιμο. Εντούτοις, για πρώτη φορά σχημάτισα μια ενιαία και όχι αποσπασματική γνώση για την περιοχή. Και αυτό χάρη στον Βασίλη Γεωργιάδη. Όλοι οι συμμετέχοντες τον ευχαριστούμε, θερμά.
Θεωρώ ότι θα πρέπει να υπάρξουν κάποιες προϋποθέσεις για τη συμμετοχή σε μια τέτοια διάσχιση. Αυτοί που θέλουν να συμμετάσχουν θα πρέπει να έχουν εμπειρία από τουλάχιστον τριήμερες, τετραήμερες διασχίσεις σε άλλα βουνά της Ελλάδας. Οι συμμετέχοντες θα πρέπει να γνωρίζουν το επίπεδο των ικανοτήτων τους να έχουν το γνώθι σαυτόν. Διαφορετικά όταν δεν πληρούν κάποιες γραπτές προυποθέσεις επαφίεται στην κρίση του αρχηγού να κόψει κάποιους συμμετέχοντες από την αποστολή.
Παραρτήματα
Αιολικά πάρκα και περιβάλλον
Αξίζει να αναφέρουμε εδώ τις Κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την εγκατάσταση ενός αιολικού πάρκου.
Πηγή: Καραγεωργάκης Αντώνιος (2010), Τμήμα Ηλεκτρολογίας, ΤΕΙ Καβάλας. Επιβλέπων καθηγητής Βορδός Νικόλαος.
«Η οπτική όχληση σήμερα είναι ένα από τα σημαντικότερα θέματα που αντιμετωπίζουν οι κατασκευαστές αιολικών πάρκων και από τα πιο δύσκολα να επιλύσουν (σ.34)». «Φυσικά οικοσυστήματα, περιοχές φυσικού κάλους και γενικά η ύπαιθρος είναι πιο ευαίσθητη σε θέματα μιας τέτοιας οπτικής παρέμβασης από ένα τέτοιο περιβάλλον. Η ευπάθεια ενός Εθνικού πάρκου είναι μεγάλη ενώ η απόφαση για εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε περιοχή παλιού λατομείου δεν θα προκαλέσει αξιοπρόσεκτες επιπτώσεις» (σ.35). «Οι ανεμογεννήτριες ως κάθετες κατασκευές με κινούμενα στοιχεία (τα πτερύγια) μπορεί να αποτελέσουν αιτία ατυχήματος για τα πουλιά της περιοχής αλλά και για τα μεταναστευτικά πουλιά που διέρχονται από εκεί. Σύμφωνα με μελέτες στις οποίες εφαρμόσθηκαν διαφορετικές μεθοδολογίες το ποσοστό πρόσκρουσης ανά ανεμογεννήτρια κυμαίνεται μεταξύ 0.01 και 23 πουλιά το χρόνο (σ.36)». Αν κάτσεις και υπολογίσεις με απλό πολλαπλασιασμό τι ζημιά μπορεί να αποφέρουν 25 ανεμογεννήτριες στα πουλιά θα καταλάβεις ότι αυτές μπορούν να σκοτώσουν από κανένα η ένα μέχρι και 575 πουλιά το χρόνο! Δηλαδή ενδέχεται να εξοντώσουν και ολόκληρο κοπάδι πουλιών! Τέλος, «οι επιπτώσεις στην χλωρίδα της τοποθεσίας των ανεμογεννητριών είναι ως ένα βαθμό μεγάλη ανάλογα με το είδος της χλωρίδας (σ.39)». «Οι διαμάχες με τους κατοίκους κατά την κατασκευή αιολικών πάρκων είναι ο κανόνας παρά η εξαίρεση (σ.83)». Το ζήτημα δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται.
Οι Πομάκοι
Όπως μας εξήγησε εύγλωττα και με περισσή πληροφόρηση ο δημοσιογράφος Σεμπαιντιν Καραχότζα:
«Ο Δήμος Μίκης είναι αμιγώς μουσουλμανική. Υπάρχουν 26 χωριά. Οι Πομάκοι δεν είναι έθνος είναι μία φυλή σκόρπια. Υπάρχουν 250000 Πομάκοι στη Βουλγαρία ενώ στην Ελλάδα ζουν 50000-60000 Πομάκοι. Χωρίσθηκαν αδέλφια. Και στην Ροδόπη υπάρχουν Πομάκοι αλλά εκεί το παιχνίδι έχει χαθεί. Εκεί δεν θα συναντήσεις άνθρωπο να σου μιλήσει Πομακική. Αντίθετα στην Ξάνθη όλοι την μιλάνε, ακόμη και κείνοι που δηλώνουν Τούρκοι. Διατηρούνται εδώ ήθη έθιμα και παραδόσεις. Πρόκειται για εξισλαμισμένους πολίτες επί Τουρκοκρατίας για να αποφύγουν τα δυσβάσταχτα χαράτσια. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την καταγωγή των Πομάδων. Μια εκδοχή είναι ότι η λέξη Πομάκος προέρχεται από το Βουλγαρικό Πόμακατς (βοηθός, σκλάβος). Πομάκοι υπάρχουν σε όλα τα Βαλκάνια, Βουλγαρία, Σκοπιά, Αλβανία. Δεν υπάρχει Πομακικό έθνος, είναι μία φυλή. Εδώ στα σύνορα χωρίσθηκαν χωριά στα δύο ο ένας από εδώ ο άλλος από εκεί. Όπως αναφέρει ο Γιωργος Μαυρομματης, Επίκουρος καθηγητής ΔΠΘ:
«Σήμερα ο χώρος των κοινωνικών επιστήμων δέχεται ότι η πολιτισμική ταυτότητά αποτελεί μία κατασκευή που δομείται πάντοτε εντός πλαισίου και είναι πολλαπλή και δυναμική. Το περιεχόμενο του αισθήματος του ανήκει είναι κάτι διαφορετικό από το θρησκευτικό ανήκει. Συνεπώς δεν υπάρχει κάτι που μπορεί να εμποδίσει κάποιον που αισθάνεται μουσουλμάνος να αισθάνεται και Τούρκος, Έλληνας, Ευρωπαίος η και όλα αυτά μαζί η και τίποτα από όλα αυτά». (Γιώργος Μαυρομματης, Επίκουρος καθηγητής ΔΠΘ. Το αίσθημα του ανήκειν. Η εφημερίδα των συντακτών, 22.12.2017).
Η εκπαίδευση των Πομάκων.
Κατά τη διάρκεια της 4ης διάσχισης ορεινής Ξάνθης οι συμμετέχοντες γνώρισαν για λίγο τα Πομακοχώρια και τους Πομάκους. Όπως πληροφορηθήκαμε από έγκυρη πηγή η εκπαίδευση των παιδιών των Πομάκων αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα με πολλές κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις. Όπως περιγράφει ο Πομάκος δημοσιογράφος Sebaidin Karahodza (παρακαλώ τυχόν ερωτήσεις θα απευθύνονται μόνο στον δημοσιογράφο και όχι στον υποφαινόμενο):
“Οι μουσουλμάνοι της Θράκης έχουν ένα ειδικό καθεστώς εκπαίδευσης και αφορά μόνο τα δημοτικά σχολεία. Είναι δίγλωσσα σχολεία. Η συνθήκη της Λωζάνης όριζε ότι ως δεύτερη γλώσσα θα διδάσκεται η μητρική γλώσσα (δηλαδή πρώτα η ελληνική και δεύτερη η Πομακική). Ωστόσο Ελλάδα και Τουρκία υπέγραψαν δεκαετίες αργότερα μορφωτικά πρωτόκολλα τα οποία ορίζουν ως επίσημη γλώσσα της μειονότητάς στη Θράκη την Τουρκική με αποτέλεσμα αυτή να διδάσκεται και στα δημοτικά σχολεία με ότι αυτό συνεπάγεται για τη συνέχεια. Δεν υπάρχουν ελληνόφωνα δημοτικά σχολεία με αποτέλεσμα πολλοί κάτοικοι να εγκαταλείπουν την περιοχή για να πάνε στην πόλη προκειμένου να εξασφαλίσουν καλύτερο σχολείο για τα παιδιά τους. Π.χ. τα μαθηματικά διδάσκονται στην τουρκική γλώσσα. Καταλαβαίνετε τι επιπτώσεις έχει αυτό για τη συνέχεια. Υπάρχουν τεράστια κενά κυρίως ως προς τη γλώσσα. Στο δημοτικό σχολείο διδάσκεται ανάγνωση στην αραβική διότι αυτή είναι η θρησκεία μας. Ένα παιδάκι των Πομάκων στην ηλικία των έξη χρόνων καλείται να μάθει κατευθείαν τέσσερεις γλώσσες, τη στιγμή που ένα Ελληνόπουλο καλείται να μάθει μόνο μία! Όταν τελειώσει το δημοτικό αντιλαμβάνεστε ποιοι είναι το αποτέλεσμα: γνωρίζει λίγο απ’ όλα και τίποτα καλά. Το αποτέλεσμα είναι να έχει τεράστια κενά στην μετέπειτα μαθητική του πορεία. Ότι το παιδί μου θα πάει στην Τουρκία για σπουδές ήταν ο κανόνας όχι η εξαίρεση. Εξαίρεση ήταν οποίος έμενε στην Ελλάδα. Αργότερα ήρθε ο νομός Παπανδρέου για την ποσόστωση (0,2% εισαχθέντων θα είναι Πομάκοι). Αυτό ακούγεται άδικο για ένα Χριστιανόπουλο γιατί αυτό ιδρώνει για να μπει σε μία σχολή ενώ το μουσουλμανόπαιδο γράφει το όνομα του στο χαρτί και μπαίνει. Όμως ο στόχος του νόμου δεν ήταν μόνο εκπαιδευτικός αλλά και πολιτικός: να σταματήσουν να στέλνουν τα παιδιά τους στην Τουρκία (και πέτυχε)”.
Η γλώσσα των Πομάκων
Κατά τη διάρκεια της 4ης διάσχισης ορεινής Ξάνθης οι συμμετέχοντες γνώρισαν για λίγο τα Πομακοχώρια και τους Πομάκους. Όπως πληροφορηθήκαμε από έγκυρη πηγή η γλώσσα των Πομάκων αποτελεί ένα μείγμα βαλκανικών γλωσσών. Όπως περιγράφει ο Πομάκος δημοσιογράφος Sebaidin Karahodza:
«Η Πομακική γλώσσα είναι ένα μείγμα βαλκανικών γλωσσών που πριν από αιώνες έπαψε να ακολουθεί σε εξέλιξη τις άλλες βαλκανικές γλώσσες. Γι’ αυτό και έχει μείνει μια τόσο φτωχή γλώσσα που με δυσκολία μεταφράζουμε κάποια πράγματα. Ένα μεγάλο κομμάτι της μοιάζει με τη Βουλγαρική. Δεν έχουμε κανέναν πρόβλημα να συνεννοηθούμε με τους Πομάκους της Βουλγαρίας. Η Πομακική είναι μία άγραφη γλώσσα και μεταδίδεται από γενιά σε γενιά δια του προφορικού λόγου. Είναι μαθηματικά βέβαιο ότι μία γλώσσα που δεν γράφεται στο βάθος του χρόνου θα χαθεί. Υπάρχουν γράμματα στην Πομακική γλώσσα που δεν μπορούν να αποδοθούν στα Ελληνικά, έτσι αργότερα χρησιμοποιήσαμε το λατινικό αλφάβητο. Και αυτό ακόμη χρειάζεται αλλαγές. Επίσης, η Πομακική γλώσσα δεν είναι η ίδια σε όλα τα χωριά. Υπάρχουν διάλεκτοι. Σήμερα, ένα μεγάλο κομμάτι της γλώσσας είναι καταγεγραμμένο. Θα υπάρχει και στις νεότερες γενιές. Η γλώσσα διατηρείται στο ακέραιο. Βέβαια κάποιοι παράγοντες της μειονότητας μιλάνε στα Τουρκικά».
Εργασιακή απασχόληση
Ο τρίτος καλύτερος καπνός παγκοσμίως παράγεται εδώ στην Ξάνθη. Οι νέοι δεν ασχολούνται πλέον τόσο πολύ με τον καπνό. Ο καπνός θέλει πολύ νερό. Προτιμάνε να πάνε στα ναυπηγεία στα καραβιά. Τον επόμενο χρόνο ξαναφεύγουν. Αντίθετα, αυξήθηκαν αυτοί που ασχολούνται με την κτηνοτροφία. Δεν μπορούσαν να πληρώνουν το ενοίκιο και γυρίσαν το χωριό.
Η Πομάκα γυναίκα
«Τα νέα κορίτσια πετάνε την μαντήλα. Αν κατέβει στην πόλη θα ντυθεί όπως οι Ελληνίδες, δεν θα ξεχωρίζει. Η γυναίκα εξακολουθεί να είναι για το σπίτι, το χωράφι, το κρεβάτι. Η περιοχή που βρισκόμαστε τώρα είναι πρώτη στη κατανάλωση ψυχικών φαρμάκων. Αυτός είναι ο λόγος, η απομόνωση, το κλείσιμο. Έχουν γίνει γάμοι και μεταξύ μουσουλμάνων και χριστιανών αλλά δεν είναι αποδεκτοί από την τοπική κοινωνία».
One thought on “Η ΔΙΑΣΧΙΣΗ ΟΡΕΙΝΗΣ ΞΑΝΘΗΣ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΡΟΔΟΠΗ. TREKKING AT CENTRAL RODOPI REGION.”